Samookaleczenie to celowe, destrukcyjne działanie. Ten rodzaj zachowania zwykle nie jest próbą samobójstwa, a raczej zaburzonym sposobem radzenia sobie, przez niektórych ludzi z bólem emocjonalnym, frustracją i gniewem.
Podczas, gdy sam akt samookaleczenia może przynieść poczucie spokoju i dobrego samopoczucia, to natychmiast po czynie, przychodzi intensywne poczucie winy i wstydu. Równie szybko powracają bolesne emocje, które były przyczyną samookaleczenia. Samookaleczenie się jest uważane za akt impulsywny. W licznych przypadkach samookaleczenie się jest aktem jednorazowym. Niestety częściej zaradzają się zachowania długotrwałe, powtarzalne.
Rodzaje samookaleczeń
Osoby z tym zaburzeniem okaleczają najczęściej ramiona, nogi i przód tułowia. Miejsca te są łatwo dostępne, a oprócz tego, można je ukryć pod ubraniem. Istnieje wiele sposobów, w jakie ludzie angażują się w samookaleczenia, w tym:
- Cięcia
- Przypalenia
- Wycinanie słów lub symboli w skórze
- Łamanie kości
- Biczowanie
- Gryzienie się
- Wyrywanie włosów,
- Rozdrapywanie ran, drapanie skóry do krwi
- Przebijanie skóry ostrymi przedmiotami
Przyczyny i czynniki ryzyka samookaleczenia
Specjaliści są zdania, że zachowania samookaleczające nie są wynikiem pojedynczego czynnika, ale raczej wielu nakładających się przyczyn i czynników ryzyka. Najczęstsze przyczyny samookaleczeń mogą obejmować kombinację następujących czynników:
Genetyczne: Jak wiele chorób o podłożu psychicznym, tak i w tym wypadku. Geny mogą mieć wpływ na zachowania autodestrukcyjne.
Fizyczne: Uważa się, że wiele zaburzeń zdrowia psychicznego jest wynikiem braku równowagi niektórych neuroprzekaźników w mózgu zaangażowanych w regulację emocji i odczuwanie przyjemności. Chorzy mogą samookaleczyć się, aby poczuć się mniej pustym, kontrolować swoje emocje.
Środowisko: Dzieci i nastolatki, które były wykorzystywane fizycznie, seksualnie, werbalnie lub emocjonalnie są bardziej narażone na rozwój zachowań autodestrukcyjnych, traktowanych jako sposób radzenia sobie ze wspomnianymi przeżyciami. Podczas przemocy osoby te nie były w stanie wyrażać emocji i uczuć w zdrowy sposób i nauczyły się wykorzystywać samookaleczenia, aby radzić sobie z przytłaczającymi emocjami i traumą.
Czynniki ryzyka:
- Kobiety częściej okaleczają się niż mężczyźni
- Wiek do 20 roku życia
- Środowisko rówieśników, którzy dokonują samookaleczeń
- Niestabilność emocjonalna
- Niestabilna seksualność
- Nadużywanie i uzależnienie od narkotyków i alkoholu
Oznaki i objawy samookaleczenia
Ponieważ samookaleczenia często dokonuje się na osobności, trudno jest wiedzieć, kiedy nawet bliska osoba lub przyjaciel dopuszcza się samookaleczenia. Oznaki i symptomy samookaleczenia będą różnić się w zależności od stosowanych metod, współwystępujących zaburzeń oraz używania narkotyków lub alkoholu. Oznaki i objawy samookaleczenia obejmują:
Objawy behawioralne:
- Ubieranie się nieodpowiednio do pogody, np. latem noszenie długich spodni i koszul z długimi rękawami
- Tłumaczenie kontuzji jako częstych „wypadków” lub w wyniku niezdarności
- Konieczność spędzania coraz większej ilości czasu w samotności
- Trzymanie pod ręką ostrych przedmiotów lub narzędzi służących do samookaleczenia, nawet w szkole. Zabawy nożem.
- Stopniowe wycofywanie się z niegdyś lubianych zajęć
- Nieprzewidywalne, impulsywne, ryzykowne zachowania
- Zakrwawione ubrania, ręczniki lub pościel
Objawy fizyczne:
- Blizny po oparzeniach lub skaleczeniach
- Świeże zadrapania lub skaleczenia
- Siniaki
- Połamane kości
- Łaty brakujących włosów
Objawy poznawcze:
- Ciągłe pytania dotyczące tożsamości osobistej
- Definiowanie myśli o bezradności, beznadziejności lub bezwartościowości
Objawy psychospołeczne:
- Odrętwienie emocjonalne
- Niestabilność emocjonalna
- Depresja i epizody depresyjne
- Zwiększony niepokój, zwłaszcza gdy nie można dokonać samookaleczenia
- Wina, wstyd, niesmak po samookaleczeniu
Poważne skutki samookaleczeń
Długoterminowe skutki samookaleczenia będą zależeć od sposobu, w jaki dana osoba wyrządza sobie krzywdę, obecności alkoholu lub używania narkotyków oraz współwystępujących zaburzeń zdrowia psychicznego. Najczęstsze konsekwencje nieleczonego samookaleczenia to:
- Izolacja społeczna i słabe relacje interpersonalne
- Rosnące poczucie wstydu, obrzydzenia i poczucia winy
- Niska samoocena i obraz siebie
- Trwałe blizny
- Uszkodzone ścięgna, nerwy, naczynia krwionośne i mięśnie
- Trwałe osłabienie lub drętwienie niektórych obszarów ciała
- Posocznica
- Myśli i zachowania samobójcze
- Przypadkowa, nieumyślna śmierć
Samookaleczanie się jest uleczalne
Samookaleczanie jest uleczalne. Wsparcie może obejmować pracę nad rozpoznawaniem przyczyn, naukę radzenia sobie z trudnymi emocjami i pomoc w samoopiece takiej jak np. opatrywanie ran i poznawanie innych strategii radzenia sobie. Dla każdego, kto się samookalecza, samo uświadomienie sobie, że nie jest to długofalowe rozwiązanie problemów, jest krokiem we właściwym kierunku. Kiedy podejmą decyzję o szukaniu wsparcia, ważne jest, aby podjęły je powoli i nie były dla siebie zbyt surowe. Przerwanie cyklu samookaleczenia może zająć trochę czasu, a po drodze mogą pojawić się komplikacje, które także można przezwyciężyć.
