Prokrastynacja jest mało znanym terminem, jednak dotyczy on niezwykle powszechnego zjawiska. Każdemu z nas zdarza się odwlekać pewne czynności, często nawet do ostatniej chwili. Może to dotyczyć domowych powinności, nauki do sprawdzianu czy też wykonania zawodowych obowiązków. Niekiedy jesteśmy zbyt zmęczeni czy zbyt przepracowani, aby zabrać się za jakąś rzecz lub też co innego jest dla nas w danym momencie priorytetem. Jest to całkiem naturalne, jednak jeśli odwlekanie staje się nawykiem, może ono wówczas prowadzić do poważnych konsekwencji i określa się je mianem prokrastynacji.
Czym jest prokrastynacja?
Prokrastynacja polega na nieustannym przekładaniu zadań na przyszłość, które staje się permanentnym wzorem zachowania. Co ważne, tego pojęcia nie należy mylić z lenistwem. Prokrastynacja uznawana jest za zaburzenie psychiczne, prowadzące do znacznego dyskomfortu, jak i poczucia winy. Lenistwo jest często nagrodą za wcześniej wykonaną pracę i sposobem na odpoczynek, przed kolejnymi wyzwaniami. W przypadku osoby cierpiącej na prokrastynację nie potrafi ona rozpocząć w ogóle pracy. Lenistwo może też wynikać z braku motywacji czy siły. Nie należy jednak mylić tych dwóch, całkowicie odrębnych pojęć. Osoby będąca prokrastynatorem jest często ambitna i chce dążyć do celu. Co ciekawe, człowiek z tym zaburzeniem odkłada zadania na przyszłość, wierząc tym samym, iż staną się one z czasem łatwiejsze do wykonania. Oczywiście, jest to w pełni mylne przekonanie. Zadania wcale nie stają się prostsze, przez co taka osoba znowu je przekłada. Obowiązki gromadzą się, co potęguje stres i demotywuje. Ilość nawarstwiających się zadań przytłacza człowieka bardziej, aniżeli niemożność zrealizowania pierwszego z nich z listy.
Jakie są rodzaje prokrastynacji?
Wiele osób w naszym otoczeniu odwleka różne czynności. Chodzi tutaj zarówno o osoby dorosłe, jak i dzieci. Skłonność ta jest sporym problemem dla niektórych z nich, gdy inni traktują tendencję do zwlekania jako coś, co pomaga im w codziennym funkcjonowaniu. Wśród rodzajów prokrastynacji wskazuje się tą:
1. Unikową – polega na odkładaniu obowiązków w celu ochrony poczucia własnej wartości czy też z lęku przed możliwą porażką. W przypadku niepowodzenia takie osoby mogą usprawiedliwić się brakiem czasu, a nie własnych umiejętności.
2. Decyzyjną – opiera się na odkładaniu na przyszłość podjęcia decyzji w kwestiach mało znaczących, pomimo wystarczającej ilości informacji.
3. Związaną z pobudzeniem – niewielka ilość czasu na wykonanie danej czynności dostarcza takiej osobie adrenaliny i pomaga w wydajniejszej pracy. Zadanie nie musi być w tym wypadku wykonane dobrze, gdyż mała ilość czasu może okazać się niewystarczająca.
Prokrastynacja – cechy charakterystyczne
O prokrastynacji można mówić, jeśli odwlekanie obowiązków w czasie zdarza się praktycznie codziennie. Każdego dnia odkładamy wykonanie pewnej czynności. Temu zjawisku mogą towarzyszyć problemy ze snem, narastający stres i strach przed niemożnością realizacji zadania. Wśród cech charakterystycznych tego zaburzenia jest też realizacja powierzonych zadań na ostatnią chwilę, czyli przed ostatecznym deadlinem. Osoba cierpiąca na to zjawisko odczuwa też silne wyrzuty sumienia.
Prokrastynacja – przyczyny nieustannego odwlekania
Jeśli chodzi o fizjologiczny punkt widzenia, za to zjawisko odpowiedzialna jest rywalizacja pomiędzy układem limbicznym w mózgu z korą przedczołową. Układ limbiczny odpowiada za odczuwanie emocji oraz przyjemności, natomiast kora przedczołowa odpowiedzialna jest za procesy planowania. Powodów występowania tego zjawiska jest wiele. Z punktu psychologicznego, wymienia się 5 głównych lęków skutkujących prokrastynacją, a są to:
- lęk przed izolacją,
- lęk przed intymnością,
- lęk prze sukcesem,
- lęk przed porażką,
- lęk przed bezradnością.
Oprócz tego, do prokrastynacji może prowadzić również:
- Waga zadania – tendencję do zwlekania mają zwłaszcza osoby, które muszą wykonać duże zadanie. Skupiają się na głównym zadaniu, zamiast wykonywania mniejszych, dzięki którym realizacja najważniejszego celu stanie się łatwiejsza. Nie są w stanie podjąć pierwszego kroku, a ich motywacja spada. Cel wydaje się być nieosiągalny, przez co nie podejmują żadnego działania,
- Brak planów na przyszłość – do tego zjawiska przyczynia się też brak zaplanowanej przyszłości. Wyznaczone cele na najbliższą, jak i dalszą przyszłość zwiększają motywację do działania, jak i realizacji zadań,
- Surowe wychowania – według ekspertów do tego zaburzenia może doprowadzić również surowe wychowanie ze strony ojca. W tym wypadku prokrastynacja staje się pewnego rodzaju buntem,
- Krytyczność wobec siebie – zbyt krytyczne podejście do samego siebie i brak wiary we własne możliwości sprawia, że osoba z takim zaburzeniem nawet nie rozpoczyna realizacji zadań,
- Problemy z odczuwaniem czasu – realizacja zadania zostaje odkładana w czasie zwłaszcza wtedy, gdy na wykonanie czynności przeznaczonego jest sporo czasu.
Prokrastynacja a praca zawodowa
Notoryczne odkładanie obowiązków zawodowych wywołuje ogromny stres, spowodowany tym, iż zadania nie są zrealizowane na czas, a prokrastynatorowi zbliża się termin ich wykonania. Zwlekanie z danymi czynnościami sprawia, że zaczynają się one kumulować, co oczywiście doprowadza do rosnącego stresu, który jest wynikiem nadmiaru obowiązków. Zaburzenie to wpływa na produktywność osoby na nie cierpiące, jak i całego zespołu. Może przyczyniać się do spowolnienia rozwoju osobistego, nabywania umiejętności oraz osiągania sukcesów w pracy. Postawa osoby odwlekającej swoje zadania w czasie skutkuje zaniedbywaniem obowiązków i spóźnianiem się z projektami. Niekiedy prokrastynacja może być powodem utraty pracy.
Jakie mogą być konsekwencje prokrastynacji?
Nauka i praca
Odwlekanie czynności w czasie wpływa niekorzystnie zwłaszcza na sferę edukacyjną oraz zawodową. Na samym początku osoba z takim zaburzeniem może odczuwać przyjemność, jednakże prędzej czy później dotknie ją stres. Co ważne, jego poziom będzie rósł, gdyż nie można w nieskończoność odkładać zadań, które ciągle wydają się zbyt trudne i kłopotliwe. Prokrastynacja oddziałuje źle na osiągnięcie w szkole. Przykładem może być tutaj nienauczenie się do klasówki, egzaminu czy sprawdzianu, czy też nienapisanie pracy magisterskiej. Dobija się to oczywiście na całym procesie edukacji, ocenach, jak i może pozbawić taką osobę szansę na stypendium. To samo dotyczy kwestii zawodowych.
Finanse oraz bezpieczeństwo ekonomiczne
Zaburzenie to może w skrajnych przypadkach doprowadzić do utracenia wyższego stanowiska w pracy czy też nawet do zwolnienia z niej. Co za tym idzie, taka osoba traci bezpieczeństwo finansowe i ekonomiczne. Kariera zawodowa jest silnie powiązana z prokrastynacją. Przez ciągłe odwlekanie traci się szansę poszerzania kompetencji oraz uzyskiwania nowych kwalifikacji. Przekłada się to na niższą płacę i brak awansów.
Zdrowie człowieka
Zjawisko prokrastynacji oddziałuje nie tylko na edukację, pracę i kwestie finansowe. Nie jest ono bez znaczenia także dla ludzkiego zdrowia. Chodzi tutaj o zdrowie fizyczne oraz psychiczne. Osoby notorycznie odkładające wykonanie zadań w czasie są narażone na nadciśnienie i schorzenia serca. Zmagają się z przewlekłym stresem, który jak wiadomo, wpływa na organizm w sposób niszczycielski. Stres, wstyd i poczucie winy prowadzi do pogorszenia nastroju i wielu problemów.
W jaki sposób poradzić sobie z prokrastynacją?
Najpierw należy zastanowić się, jakie jest właściwie źródło naszej bierności oraz niechęć do wykonywania zadań. Czy może odczuwamy lęk przed odpowiedzialnością, a może nie chcemy podejmować istotnych decyzji? Prokrastynacja może stać się nawykiem, który jednak da się zmienić. Chcąc z nią walczyć, dobrze jest zastosować metodę słonia, a więc rozbić pracę na małe części, przez co końcowy efekt wyda się mniej odległy, a satysfakcja przyjdzie o wiele szybciej. Aby wyeliminować prokrastynację ze swojego życia, trzeba zbudować nowe nawyki i zmuszać się do ich egzekwowania. W niektórych przypadkach nieoceniona okaże się też pomoc psychologa czy terapeuty, zwłaszcza w przypadku osób cierpiących na depresję lub nerwicę.
Prokrastynacja jest bardzo uciążliwą dolegliwością, której nie wolno mylić z lenistwem. W przypadku nieustannego odkładania zadań do realizacji można podejrzewać u siebie właśnie to zjawisko. Prokrastynacja niesie ze sobą wiele negatywnych konsekwencji, a więc warto podjąć z nią jak najszybszą walkę.
Chcesz poznać więcej szczegółów dotyczących prokrastynacji? Sprawdź ten artykuł Aplikuj.pl: https://www.aplikuj.pl/porady-dla-pracownikow/2620/prokrastynacja-czyli-wieczne-odwlekanie-jak-sobie-z-tym-radzic
