Heterochromia to bardzo rzadka wada genetyczna, która charakteryzuje się różnobarwnością tęczówki oka. Nie powoduje żadnego dyskomfortu ani problemów ze wzrokiem i jest jedynie defektem kosmetycznym. Osoba z tym schorzeniem może mieć każde oko w innym kolorze czy też tęczówkę jednego oka w dwóch kolorach. Heterochromia dotyka tylko 1 procenta ludzi na całym świecie.
Heterochromia, czyli różnobarwność tęczówek
Heterochromia to nazwa pochodząca z języka greckiego –heteros (inny), chroma (kolor). Termin heterochromia oznacza więc inny kolor. W języku łacińskim ten specyficzny wygląd oczu nosi nazwę heterochromia iridis (różnobarwność jednej tęczówki) lub heterochromia iridum (różnobarwność obu tęczówek). Za kolor ludzkiej skóry odpowiedzialna jest melanina, czyli pigment wytwarzany w jej głębszych warstwach. Melaniny odpowiada również za zabarwienie tęczówek. Najważniejszą rolą pigmentu jest chronienie skóry człowieka przed negatywnym oddziaływaniem promieni ultrafioletowych. Wymienić można dwa najważniejsze rodzaje melaniny:
- eumelanina – jest jej najwięcej i jest odpowiedzialna za kolor brązowy i czarny,
- feomelanina – barwnik o kolorze od czerwonego do żółtego.
Barwa tęczówki i skóry zależna jest od poziomu wytworzonej przez organizm melaniny, a także proporcji pomiędzy jej danymi rodzajami.W jaki sposób działa tęczówka i jakie są jej zadania?
Tęczówkę jest jak swego rodzaju przesłona, które kontroluje dopływ światła do soczewki oka. Jest ona usytuowana pomiędzy rogówką a soczewką. Składa się z naczyń i mięśni, a jej dokładny skład to
- nabłonek przedni,
- warstwa graniczna,
- zrąb tęczówki,
- warstwa barwnikowa.
Kolor oczu danej osoby zależy od zawartości pigmentu obecnego w nabłonku tęczówki, zrębie tęczówki, jak i zagęszczenia komórek zrębu tęczówki. W nabłonku tęczówki obecna jest eumelanina, a w zrębie tęczówki wyróżnia się wiele rodzajów pigmentów. Na kolor tęczówki wpływa przeważnie zawartość melaniny w obszarze zrębu tęczówki. Od gęstości komórek w rejonie zrębu zależy stopień rozproszenia światła, a tym samym postrzeganie barwy oczu.
Heterochromia oczu – rodzaje
Heterochromia może być wywołana różnymi czynnikami, a każdy z nich ma swoje niepowtarzalne cechy wizualne. Można wyróżnić 3 rodzaje heterochromi:
1. Heterochromia całkowita
Ludzie z tą wadą mają tęczówki o całkowicie odmiennych kolorach. Jedno oko może być niebieskie, w drugie brązowe, zielone czy też innej barwy.
2. Heterochromia centralna
Inaczej nazywana heterochromią iridis pojawia się u osób z niewielką ilością melaniny. Tacy ludzie nie mają jednego konkretnego koloru oczu, a inny kolor w pobliżu granicy źrenic, a więc jedno oko ma dwa kolory (zewnętrza krawędź tęczówki jest inna i wnętrze oka inne).
3. Heterochromia częściowa
Inaczej nazywana sektorową. Jest podobna do wady centralnej, aczkolwiek nie wpływa jedynie na rejon wokół źrenicy, a zajmuje większą część tęczówki czy jej dany obszar. Może pojawić się tylko w jednym albo w obu oczach.
Przyczyny różnobarwności tęczówek
Kolor oczu jest czynnikiem dziedziczonym. Zależy od wysycenie melaniną, w więc im więcej barwnika w tęczówce, tym oczy przybierają ciemniejszą barwę. Jeżeli zabarwienie oczu nagle się zmieni, może być to powodem do niepokoju. Dzieje się tak przez uszkodzenie narządu wzroku tudzież rozwój pewnych schorzeń.
Przyczyny wrodzone heterochromii
Różnobarwność tęczówek pojawia się wraz z występowaniem pewnych schorzeń genetycznych, jak:
- Zespół Hornera – schorzenie wrodzone, powstające przez uszkodzenie połączeń nerwowych pomiędzy okiem a mózgiem,
- Stwardnienie guzowate – objawia się rozwojem niezłośliwych guzów, które mogą objąć różne obszary ciała w tym gałki oczne,
- Choroba Blocha-Sulzbergera – czyli nietrzymanie barwnika, przez które dochodzi do ciemnienia tęczówek oczu. Objawia się plamami, krostami, brodawkami i pęcherzami na skórze. Oprócz tego, u dzieci rozwija się mniejsza ilość zębów, niż normalnie,
- Zespół Waardenburga – dochodzi do niego przez mutację różnych genów. Objawia się utratą słuchu i zmianą pigmentacji skóry oraz włosów,
- Neurofibromatoza typu I – występują w niej guzy komórek nerwowych oraz zaburzenia wysycenia melaniną oczu i skóry. W tęczówkach pojawiają się też wypukłe guzki o żółtym lub brązowym kolorze,
- Piebaldyzm – inaczej bielactwo- skóra w tym schorzeniu odbarwia się w pewnych obszarach ciała. Dotyka to też rzęs, brwi i włosów,
- Choroba Hirschsprunga – obejmuje jelita, jest niekiedy powiązane z obniżeniem się poziomu melaniny w tęczówce,
- Zespół Chediaka-Higashiego – objawia się nawracającymi zakażeniami, neuropatią obwodową i zmianą koloru skóry i oczu,
- Zespół Perry’ego-Romberga – w jej rozwoju dochodzi do zaniku połowy twarzy, skóry i miękkich tkanek w tej strefie ciała,
- Zespół Sturge-Webera – jego symptomami są czerwone plamy na skórze, dotykające miejsca przebiegania nerwu trójdzielnego. Osoba zmagająca się z tym zespołem cierpi też na naczyniaka mózgu oraz nowotwór.
Przyczyny nabyte heterochromii
Różnobarwność tęczówek może współtowarzyszyć rozwojowi pewnego schorzenia czy też wynikać z urazu oczu. Niekiedy do zmieniającej się barwy tęczówek doprowadza przyjmowanie pewnych leków. Nabyte przyczyny heterochromii to:
- Urazy mechaniczne oczu – mogą skutkować rozjaśnianiem oczu czy też zanikiem tęczówek,
- Używanie kropli do oczu w leczeniu jaskry – prowadzą do ciemnienia tęczówek,
- Zespół wywinięcia tęczówki – pojawia się u osób, u których tył tęczówki obraca się do przodu w kierunku źrenicy,
- Zespół rozproszonego barwnika – powoduje utratę melaniny w tęczówkach,
- Zespół Posnera-Schlossmana – w jego rozwoju tęczówki stopniowo się rozjaśniają,
- Zapalenie tęczówek – w przebiegu zakażenia wirusem opryszczki, sarkoidozy, gruźlicy,
- Czerniak złośliwy tęczówki i przerzuty guzów na tęczówkę,
- Zamglenie rogówki,
- Zatrzymanie żelaza w oku,
- Łagodne guzy tęczówki, ropnie, cysty.
Heterochromia a czerniak oka
Czerniak oka jest najczęściej pojawiającym się pierwotnym nowotworem oka. Nawet w 70 procentach przypadków to właśnie on diagnozowany jest przez lekarzy w obszarze narządu wzroku. Czerniak przeważnie atakuje naczyniówkę, lecz pojawia się również w spojówce i tęczówce. Co ważne, czerniak oka może dawać przerzuty do wątroby, w tym wypadku rokowania są złe. W przypadku przerzutów do tego organu średnia przeżywalność od chwili jego wykrycia wynosi od 2 do 11 miesięcy. Właśnie dlatego zawsze należy brać pod uwagę, że zmiany w barwie tęczówki mogą być skutkiem jego rozwoju.
W jaki sposób rozpoznać to zaburzenie?
Wadę diagnozuje się, jeśli jedno oko ma inny kolor od drugiego, czy też, jeśli w obrębie jednej tęczówki występują dwie barwy. Wtedy można mieć pewność, iż jest to właśnie heterochromia. Jeżeli zostanie ona dostrzeżona u dziecka, wówczas należy udać się z nim do lekarza. Specjalista rozpocznie diagnozę i stwierdzi, czy jest to tylko niegroźna wada wrodzona, czy też jest ona objawem rozwijającej się w organizmie choroby. Co ważne, trudno jest zauważyć heterochromię u noworodka, gdyż mają one zazwyczaj ciemnoniebieskie oczy, dopiero później nabierają one barwy właściwej. Nagle pojawiająca się różnobarwność tęczówek u osoby dorosłej jest powodem do niepokoju. W takim wypadku należy czym prędzej udać się na konsultację lekarską.
Czy heterochromia jest niebezpieczna?
W przypadku małych dzieci w wieku 3-4 lat heterochromia jest przeważnie wynikiem niegroźnej, pojedynczej wady genetycznej. Oczywiście i w tym wypadku, najlepiej skonsultować wygląd oczu dziecka z lekarzem. Różnobarwność oczu nie jest niebezpieczna dla człowieka, o ile nie towarzyszą jej poważne schorzenia. Jej pojawienie się w późniejszym wieku, najczęściej wskazuje na podłoże chorobowe. Wtedy lekarz zajmuje się leczeniem danego schorzenia, które wywołało zmianę koloru oczu.
Czy heterochromię można leczyć?
Hetorochromii wrodzonej nie da się leczyć. Jest to wada genetyczna, która pozostaje z człowiekiem przez całe jego życie. Nie powoduje jednak dyskomfortu czy problemów ze wzrokiem. Ważne jest jednak postawienie diagnozy i wykluczenie możliwych schorzeń, które mogłyby prowadzić do różnobarwności tęczówek. W przypadku heterochromi nabytej leczenie obejmuje daną chorobę podstawową.
